خداوند در قرآن شریف فرموده است :
و من یتوکل علی الله فهو حسبه1: کسی که به ذات اقدس الهی توکل نماید، خداوند امر او را کفایت می کند.
رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است : ای مردم ! به خداوند توکل کنید و به او اعتماد نمایید که شما را از غیر خودش بی نیاز می نماید2.
علی علیه السلام فرموده :کسی که به خداوند توکل نماید، مشکلات بر وی آسان می گردد و با سهولت به وسایل و اسباب دست می یابد3.
توکل یعنی اینکه مثل یک بچه که ایمان دارد وتوکل دارد که پدر ومادرش نیاز های او را بر آورده می کند وغیر پدر ومادر دیگر به کسی فکر نمی کند. ما هم مانند یک بچه باید نگاهمان فقط به دست خدا باشد (ید الله فوق ایدیهم)وباید به این باور برسیم که غیر از خدا نمی تواند کسی نیازهای مادی ومعنوی ما را برآورده کند. مانند یک بچه که هرچه می خواهد غیر از پدر ومادر دیگر کسی را نمی بیند.
لازم است این نکته مورد توجه باشد که معنای توکل به خداوند نادیده گرفتن سنن آفرینش و بی اعتنایی به وسایل و اسباب طبیعی و ترک سعی عمل اجتماعی نیست و این مطلب ضمن روایات برای افراد ناآگاه بیان شده است.
مرد عربی به خدمت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم شرفیاب شد،
عرض کرد:یا رسول الله ! شترم را رها و آزاد بگذارم و به خداوند توکل کنم یا آن که پایش
را ببندم و توکل نمایم ؟
حضرت در جواب فرمودند:پایش را ببند و توکل نما4
علی علیه السلام روزی بر جمعی گذر کرد. دید همه صحیح و سالم هستند و در گوشه ای از مسجد نشسته اند.
حضرت فرمودند: شماها کیستید؟
پاسخ دادند: ما متوکلین هستیم .
حضرت فرمودند: چنین نیست که شما متوکل هستید. بلکه متاکل هستید و از اموال ضعفا ارتزاق می کنید. اگر شما متوکلید، توکل شما را به کجا رسانده است ؟
گفتند: ما این جا نشسته ایم ، اگر چیزی یافتیم ، می خوریم و اگر نیافتیم ، صبر می کنیم .
حضرت فرمودند: سگ های شهر ما نیز این چنین هستند.
گفتند: پس ما چه کنیم ؟
حضرت فرمود: همانند ما عمل کنید.
گفتند: شما چه می کنید؟
حضرت فرمودند: وقتی چیزی به دست آوردیم ، به مستحق بذل می کنیم و اگر چیزی به دست نیاوردیم ، شکر می کنیم5
1- سوره مبارکه طلاق ، آیه 2.
2- میزان الحکمه ، ج 10، ص 682.
3- غررالحکم ، ص 197.
4- ارشاد القلوب ، ج 1، ص 121.
5- مستدرک الوسایل ، ج 2، ص 289.
