برخى از عوامل سبب مى شود که اشخاص به دام خود بزرگ بینى و استکبار گرفتار آیند و گمان کنند که از دیگر بندگان خدا برترند.
این عوامل یا زمینه ها عبارتند از:
1- برترى بینى هاى توهمى قَالَ مَا مَنَعَکَ أَلَّا تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُکَ قَالَ أَنَا خَیْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنِی مِن نَارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِن طِینٍ 1.
فرمود: چون تو را به سجده امر کردم چه چیز تو را بازداشت از اینکه سجده کنى؟
گفت: من از او برترم؛ زیرا مرا از آتش و او را از خاک آفریده اى.
خداوند موجودات را به صورت هاى مختلف آفریده و افراد هر صنف را نیز ویژگی هاى فردى در خلقت عطا کرده است.ولى باید توجه داشت که هیچ چیزى جز خدا شرافت و کرامت ذاتى، نفسى و استقلالى ندارد و هر موجودى هر چه دارد، از عنایت و فضل اوست. پس باید از انتساب کرامت هاى ظاهرى به ذات خود پرهیز کرد و گرفتار توهم خودبینى نشد که خودبینى، سرِ استکبار است. نخستین مستکبر عالم، ابلیس بود که از همین جا لغزید. او وقتى مأمور به سجده بر آدم شد، به خلقت خود نگریست و با توجه به خلقت خود از آتش و خلقت آدم از خاک از سجده کردن بر او خوددارى ورزید، زیرا او آتش را از خاک برتر شمرد و خود را مقدم بر آدم دانست.
یهودیان نیز گاه گرفتار همین توهمات باطل شده اند و گمان برده اند که نژادشان از سایر نژادها برتر است. هم اکنون نیز نژادپرستان صهیونیست در سایه همین افکار باطل، دچار استکبار و خودبرتربینى شدهاند و از هر گونه ظلم و ستم بر ملت مظلوم فلسطین و نیز کشورهاى همسایه خود خوددارى نمى کنند. آنان گمان مىکنند که از نژاد برترى هستند و سایر انسانها باید در خدمت آنان باشند.
پیامها
1- تکبر و خودبرتربینى ابلیس، عامل تمرد وى از اطاعت فرمان خداوند شد.
2- ابلیس، موجودى متکبر، نژادپرست و گستاخ در برابر خداوند بود.
3- نژادپرستى، از ارزشهاى شیطانى است.
4- باور به خالقیت خداوند، مانع عصیان و تمرد نخواهد شد.
5- ابلیس اولین کسى بود که قیاس کرد و به اشتباه افتاد.
1. اعراف آیه 12.
